Eleanor Rigby raapte de rijstkorrels op die in het portaal van de kerk bleven liggen na een huwelijksmis. Toen ze zelf stierf, werd ze in die kerk begraven. De priester van dienst sprak een sermoen uit, maar er was niemand aanwezig. ‘Nobody came’, zo zongen the Beatles het toch in 1966. Haar grafsteen staat effectief op een klein kerkhof naast een kerk in Liverpool niet zo ver van Penny Lane.
Een graf van een dierbare bezoeken, doen we meestal in november, op Allerheiligen of ergens rond die periode. Aan het graf of op een andere plaats gaan we dan in gesprek met de overledene of we mediteren even in alle stilte en denken aan de vergankelijkheid van het leven in het algemeen.
De lichamelijke vergankelijkheid is onherroepelijk. We mogen ons geen illusies maken. Het duurt twee of drie generaties en dan wordt niet alleen je graf geruimd, maar verdwijn je als gewone mens in de nevelen van de tijd. Weg uit de gedachten van iedereen, weg zoals opwaaiend stof of zoals de bladeren in de herfst.
Maar geen enkele mens verdwijnt uit het licht van God. Ons lichaam mag dan wel tot stof vergaan, we staan allemaal in de palm van zijn hand geschreven. Alle mensen die door God gedragen worden en die met vallen en opstaan het goede proberen na te streven. Dat is de heiligheid die we vieren op Allerheiligen. Juist dan vormen we een gemeenschap van alle heiligen, een menigte mensen zo groot dat niemand ze kan tellen, zoals het in de Apocalyps staat, mensen uit alle rassen en stammen, volken en talen.
Allerheiligen is een vreugdefeest dat we eigenlijk onmiddellijk na Pinksteren moeten vieren, wanneer de Heilige Geest ons de inspiratie en de moed geeft om ons geloof uit te dragen. Oorspronkelijk werd Allerheiligen daarom ook in de volle lente gevierd, op 13 mei. Het was een feest dat thuishoorde in een seizoen waar alles weer tot leven kwam. Het was een lentefeest en geen droefgeestig herfstfeest.
Toch vieren we Allerheiligen op 1 november en herdenken wij op dat moment de doden. Om dat te begrijpen, moeten we ver terug in de tijd. De Kelten vierden eind oktober hun vruchtbaarheidsfeest ‘Samhain’. Ze maakten zich toen klaar voor het donkere winterseizoen. Het was voor hen ook de tijd om de doden te herdenken. De Ierse monniken daarentegen zagen dat heidens feest liever verdwijnen. Op hun aansturen, gebeurde er in de negende eeuw een verschuiving. Paus Gregorius IV heeft toen het meifeest van Allerheiligen verzet naar 1 november. De Kerk had zo de gewoonte om over bestaande heidense feesten een christelijke mantel uit te spreiden. Dat was eleganter dan er zich lijnrecht tegen te verzetten.
De Frankische koning en Rooms keizer, Lodewijk I, bijgenaamd de Vrome, maakte er zelfs een officiële rustdag van. Een hoogfeest was geboren. Maar omdat de Kelten met Allerheiligen naast de vruchtbaarheidsritus ook hun doden herdachten, werd een eeuw later, in de tiende eeuw, Allerzielen toegevoegd, als gedenkdag voor de overledenen. Het werd toen zelfs gebruikelijk dat een bezoek en een gebed aan het graf van de geliefden, de overledene vlugger van het vagevuur naar de hemel kon helpen.
De oude Keltische gewoonte is echter een taai beestje dat nooit verdwenen is. Sinds enkele decennia is ook bij ons het commerciële feest ‘Halloween’ in opmars. Ook al zien we daar het Oudengelse ‘Hallow’ of ‘heilig’ in, ‘Halloween’ is nog steeds verbonden met de vroegere Keltische gebruiken. De Kelten waren er namelijk van overtuigd dat de overledenen op ‘Hallows Eve’ de toestemming kregen om voor één nacht terug op de aarde te komen. Vandaar die schikwekkende verkleedpartijen en de pompoenen die oplichten.
Het christelijke Allerheiligen is echter van een totaal andere aard en straalt een feestvreugde uit. Het is de dag waarop de heiligen gevierd worden en dat zijn niet alleen de heiligen die op de heiligenkalender staan en waaraan mirakels worden toegeschreven. Alle mensen die zich door God gedragen voelen, zijn een deel van zijn heilsgeschiedenis en daardoor de gemeenschap van alle heiligen.
‘Vrolijk Allerheiligen’ klinkt ons vreemd in de oren, maar in essentie is het een vreugdevol feest. Net zoals bij de geboorte, de verrijzenis en de hemelvaart van Christus wordt er een intense vreugde uitgedragen. Het is als een visioen waarin alle mensen tot de grote christelijke gemeenschap worden uitgenodigd om samen op weg te gaan. We worden dan allemaal heilig op weg naar de heerlijkheid van God.
(Marc Van Kerchove)
