Lichtmis heeft een vreugdevolle aantrekkingskracht. We zijn in de periode tussen Kerstmis en Pasen, de periode na de donkere maanden december en januari. Met Lichtmis, op 2 februari, stak men vroeger vuren aan om het licht te vieren. Voor de oorsprong van Lichtmis moeten we echter terug naar de joodse voorschriften.
Met Lichtmis zijn we opnieuw aanbeland in de berekende chronologie van het leven van Jezus en Maria. Op 25 december heeft Maria – zo heeft men het toch vastgelegd – het leven geschonken aan haar Zoon Jezus. Volgens de joodse wet, zoals die in de Thora beschreven wordt, moet een vrouw veertig dagen na de geboorte van een zoon een offer aan een priester aanbieden om zich met God te verzoenen. Veertig dagen na 25 december is juist 2 februari.
Het Hebreeuwse woord ‘Thora’ kan men gemakkelijkheidshalve vertalen als wet of instructie. De Thora bevat de eerste vijf boeken van het Oude Testament zoals wij dat nu kennen. Voor hen die het wat vergeten zijn, want het Oude Testament kreeg in de katholieke kerk niet altijd de aandacht die het verdiende, die eerste vijf boeken uit de Bijbel zijn ‘Genesis’ (de schepping), ‘Exodus’ (de uittocht uit Egypte), ‘Leviticus’ (de wet), ‘Numeri’ (de getallen) en ‘Deuteronomium’ (de tweede wet of een kopie van de vorige).
Wat de Joden de ‘Thora’ noemen, heet in het christendom de ‘Pentateuch’. In het Griekse ‘Pentateuch’ zien we de vorm ‘penta’ van het telwoord ‘pente’, wat vijf betekent, en ‘teuchos’ wat verwijst naar de rollen (boeken) of naar de urnen waarin die rollen bewaard werden. De Leuvense bijbelwetenschapper Hans Ausloos bevestigt dat die eerste vijf boeken uit de Bijbel die de Joden de Thora noemen en de christenen de Pentateuch, identiek zijn aan elkaar, zowel in volgorde als in volume.
In Leviticus, het derde boek van de Thora of de Pentateuch dus, worden de wetten expliciet beschreven. Iemand de levieten lezen, betekent in ons taalgebruik nog altijd iemand streng berispen of iemand de les lezen. Die boeken uit het Oude Testament zijn echter zeer oude geschriften. Sommige van die wetten komen ons nu af en toe bevreemdend over, maar dat is met veel teksten uit het Oude Testament niet uitzonderlijk.
Zo werd de vrouw na een bevalling als onrein beschouwd en moest ze zich met een offer opnieuw met God verzoenen. Er staat evenwel dat een vrouw na de geboorte van een zoon veertig dagen onrein is, maar na de geboorte van een dochter vijftig dagen. Gelukkig is na het offer ‘de bron waaruit haar bloed gevloeid is, weer rein’, aldus nog letterlijk in Leviticus. (12, 7)
Als jonge en gehoorzame joodse vrouw ging Maria veertig dagen na de geboorte van Jezus naar de tempel voor de reiniging. Volgens Lucas (12, 23) droeg zij toen haar zoon op aan de Heer omdat - eveneens volgens de joodse wet - alle eerstgeborenen aan Jaweh moesten toegewijd worden. (Exodus 13, 2)
In de tempel wachtte de oude Simeon hen op. Hoe oud Simeon juist was, weten we niet. We weten wel dat hij in Jeruzalem woonde en bekend stond als een wetgetrouw en vroom man. Bovendien was er iets mysterieus gebeurd. De Heilige Geest had hem ingegeven dat hij niet zou sterven vooraleer hij de ‘Gezalfde des Heren’ zou gezien hebben.
Simeon had voordien het voorgevoel gehad dat hij die dag naar de tempel moest gaan. Hij wist niet juist waarom, maar toen hij Jozef en Maria met hun kind Jezus zag, stapte hij op hen af, nam het kind in zijn armen en zei: ‘Uw dienaar laat gij, Heer, nu naar uw woord in vrede gaan, mijn ogen hebben thans uw Heil aanschouwd.’ Zo werd Jezus in de tempel opnieuw aan de mensen getoond. Het was een tweede openbaring zoals aan de Drie Koningen op 6 januari.
Door zijn geloof had Simeon het voorrecht gehad om in vrede te mogen sterven. En juist dan, op 2 februari, vieren we met Lichtmis het pasgeboren leven. Het leven dat zich regenereert door al die jonge kinderen samen met hun ouders in de kerkgemeenschap te ontvangen. Zoals men vroeger vuur aanstak, krijgt iedereen in de vorm van een brandende kaars, het ‘Licht’ aangereikt. Het verwijst naar Jezus die als Het Licht de kinderen op hun levensweg zal begeleiden. Het is letterlijk ‘Lichtmis’.
Lichtmis straalt daarom vreugde uit, want we vieren een drievoudig feest. Het is het feest van de (joodse) zuivering van Maria veertig dagen na de geboorte van Jezus. Het is tevens het (christelijk) feest van de tweede openbaring omdat Jezus toen hij in de tempel getoond werd en door die oude Simeon werd herkend als ‘Het Licht’. En ten slotte is Lichtmis het feest van de kinderen die opgenomen worden in de liturgie.
Laat daarom op Lichtmis een kaars branden en breng de kinderen mee naar de Kerk. En steek daarna thuis in de keuken ook het vuur maar aan, want volgens de volkse wijsheid leggen de kippen met Lichtmis opnieuw meer eieren en kan er beslag gemaakt worden. En tradities zijn er om gerespecteerd te worden. Op 2 februari lusten we immers allemaal wel een lekkere pannenkoek met bruine suiker.
(Marc Van Kerchove)
